Bach: Osteroratorium Bwv249

Informatie

In Bachs kerkmuziek is dit paasoratorium een uitzonderlijk werk in die zin dat de recitatieven en aria’s vier Bijbelse personages in de mond worden gelegd, als ware het een paasspel. Het zijn Maria Magdalena, Maria de moeder van Jacobus, Petrus en Johannes. De twee mannen spoeden zich naar het graf van Jezus, waar zij de twee vrouwen ontmoeten en zich samen met hen verblijden om Jezus’ verrijzenis. Omdat de protagonisten als sopraan, alt, tenor en bas een modelkwartet vormen, ligt het in de lijn der verwachting dat ook het vierstemmige slotkoor door niet meer dan deze vier zangers is gezongen.

Het eerste vocale deel, Kommt eilet und laufet, was oorspronkelijk een duet voor tenor en bas. Het zijn dus werkelijk Petrus en Johannes die zich hier naar het Heilig Graf spoeden. Bij de genoemde heruitvoering aan het eind van zijn leven zou Bach dit openingsduet omwerken tot een vierstemmig koor, waarbij het middengedeelte overigens als duet voor tenor en bas overeind bleef.

Het Oster-Oratorium kent ook een wereldlijke pendant, de verjaardagscantate Entfliehet, verschwindet, entweichet, ihr Sorgen die Bach in februari 1725 voor hertog Christian von Sachsen-Weißenfels schreef, slechts enkele weken voor de eerste uitvoering van de kerkelijke gedaante. Hier zijn het vier herders die de hertog komen feliciteren. De tekst voor deze feestcantate werd geschreven door Bachs favoriete librettist Christian Friedrich Henrici, alias Picander. Het is alleszins aannemelijk dat hij ook de tekst heeft geschreven voor de paasmuziek en deze gelijktijdig heeft aangeleverd, zodat Bach in één keer muziek kon componeren die bij beide gelegenheden dienst kon doen. De twee versies hadden uiteraard wel verschillende recitatieven nodig. In deze wereldlijke pendant is het slotdeel als ‘aria à quartetto’ omschreven, hetgeen bevestigt dat Bach hier de vier solozangers in gedachte had.