Rachmaninoff: Corelli-Variationen Opus 42

Informatie

Variaties op een thema van Corelli (opus 42) is een reeks variaties voor piano solo van de Russische componist Sergei Rachmaninov (1873-1943). Hij componeerde het werk in 1931 (het manuscript vermeldt de datum 19 juni 1931) in zijn Franse château Le Pavillon te Clairfontaine. Rachmaninov droeg het stuk op aan de componist en violist Fritz Kreisler. Het is zijn laatste compositie voor piano solo.

Het werk omvat 20 variaties (plus een intermezzo en coda) op een thema uit de sonate voor viool, cello en klavecimbel (op. 5 nr. 12) van Arcangelo Corelli (1653-1713), die zich op zijn beurt baseert op een van de oudste thema’s in de Europese muziek: La Folia.

De variaties duren in totaal minder dan twintig minuten, inclusief het intermezzo en de coda, dus gemiddeld minder dan één minuut per stuk; de kortste duur zo’n negentien seconden, de langste 1:45. Ze zijn een meesterlijke uitwerking van de mogelijkheden van het relatief eenvoudige originele materiaal. Rachmaninov permitteerde zich meer artistieke vrijheid bij het componeren van de Corelli-variaties dan bij zijn eerdere reeks Variaties op een thema van Chopin (op. 22), waarbij het hoofdthema over het algemeen herkenbaar blijft. De variaties XI, XII en XIX (met ossia) worden door de componist in het manuscript aangeduid als optioneel. Waarom deze (prominente) variaties kunnen worden weggelaten is onduidelijk. Wellicht houdt het verband met Rachmaninovs typerende gebrek aan zelfvertrouwen en zijn gevoeligheid voor kritiek. Het werk luidt een nieuwe fase in het bestaan van Rachmaninov in, zo’n vijf jaar na de matige ontvangst van zijn vierde pianoconcert, en getuigt van een hervonden elan. Het wordt wel gezien als een compositorische voorbereiding voor de Rapsodie op een thema van Paganini (op. 43).